||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ షోడశస్సర్గః

స|| హరిపుంగవః ప్రశస్తవ్యం తాం సీతాం ప్రశస్య గుణాభిరామం రామం చ ( ప్రశస్య) పునః చింతాపరః అభవత్ || సః హనుమాన్ భాష్పపర్యాకులేక్షణః ముహూర్తం ఇవ ధ్యాత్వా సీతాం ఆశ్రిత్య విలలాప హ|| గురువినీతస్య లక్ష్మణస్య మాన్యా గురుప్రియా సీతా అపి దుఃఖార్తా యది (తది) కాలః దురతిక్రమః||

రామస్య ధీమతః లక్ష్మణస్య వ్యవసాయజ్ఞా ( జ్ఞాత్వా) సీతా అత్యర్థం న క్షుభ్యతే జలదాగమే గంగా ఇవ|| తుల్యశీలవయోవృత్తాం తుల్యాభిజనలక్షణామ్ తాం వైదేహీం రాఘవః అర్హతి | తం రామం చ ఇయం అసితేక్షణా సీతా అర్హతి ||

హనుమాన్ నవహేమాభాం శ్రియమివ తాం సీతాం దృష్ట్వా మనసా రామం జగామ చ | తతః ఇదం వచనం అబ్రవీత్|| అస్యాః విశాలాక్ష్యాః హేతోః మహాబలః వాలీ హతః| వీర్యే రావణ ప్రతిమః కబంధః చ నిపాతితః||వనే సంఖ్యే భీమవిక్రమః రాక్షసః విరాధః రామేణ హతః యథా మహేంద్రేణ శంబరః ఇవ||

’జనస్థానే అగ్నిశిఖోపమైః శరైః చతుర్దశ సహస్రాణి భీమకర్మణాం రక్షసాం నిహతాని|| మహాతేజా విదితాత్మనా రామేణ సంఖ్యే ఖరః చ నిహతః త్రిశిరాః చ నిపాతితః తదైవ దూషణః చ నిపాతితః || అస్యాః నిమిత్తే సుగ్రీవః వాలిపాలితం దుర్లభం లోక సత్కృతం ప్రాప్తవాన్ | వానరాణాం ఇశ్వర్యం అపి ప్రాప్తవాన”||

’అస్యాః విశాలక్ష్యాః హేతోః మయా నదనదీపతిః శ్రీమాన్ సాగరస్య క్రాంతః| ఇయం లంకా పురీ చ నిరీక్షితా||అస్యాః కృతే యది రామః సముద్రాంతం మేదినీం జగత్ చ అపి పరివర్తయేత్ తదపి యుక్తం ఇతి ఏవం మే మతిః|| త్రిషు లోకేషు రాజ్యం వా జనకాత్మజా సీతా వా సకలం త్రైలోక్యరాజ్యం సీతాయాః కలాం న ఆప్నుయాత్|”

సా మైథిలస్య మహాత్మనః ధర్మశీలస్య జనకరాజస్య సుతా ఇయం సీతా భర్తృ దృఢవ్రతా || సా సీతా క్షేత్రే హలముఖక్షతే పద్మరేణు నిభైః శుభైః కేదారాపాంశుభిః కీర్ణా మేదినీం భిత్వా ఉత్థితా || ఏషా యశస్వినీ విక్రాంతస్య ఆర్యశీలస్య సంయుగేషు అనివర్తినః రాజ్ఞః దశరథస్య జ్యేష్ఠా స్నుషా|| ధర్మజ్ఞస్య కృతజ్ఞస్య విదితాత్మనః రామస్య దయితా భార్యా సా ఇయం రాక్షసీ వశం ఆగతా || సర్వాన్ భోగాన్ పరిత్యజ్య భర్తృస్నేహాత్ కృతా దుఃఖాని అచిన్తయిత్వా నిర్జనం వనం ప్రవిష్ఠా || సా సీతా ఫలమూలేన సంతుష్ఠా భర్తృ శుశ్రూషేణ రతా |

సీతా వనే అపి భవనం యథా పరం ప్రీతిం భజతే సా ఇయం కనకవర్ణాంగీ నిత్యం సుస్మిత భాషిణీ యేతాం అనర్థానాం యాతనాం సహతే అభాగినీ ||రాఘవః శీలసంపన్నాం రావణేన ప్రమథితామ్ ఇమామ్ పిపాసితః ప్రపామివ ద్రష్టుం అర్హతి||

రాఘవః పునః అస్యాః సీతాయాః లాభాత్ నూనం రాజ్యపరిభ్రష్టః రాజా మేదినీం పునః ప్రాప్యేవ ప్రీతిం ఏష్యతి || కామభోగైః పరిత్యక్తా బంధుజనేన హీనా చ తత్ సమాగమ ఆకాంక్షిణీ సీతా దేహం ధారయతి|| ఏషా రాక్షస్యో న పశ్యతి| ఇమాన్ పుష్ప ఫలద్రుమాన్ అపి న పశ్యతి | ఏకస్థః హృదయా రామం ఏవ అనుపశ్యతి నూనం||
భర్తా నామ నార్యాః భూషణాత్ అపి భూషణం| ఏషా తు రహితా తేన భూషణార్హా అపి న శోభతే||రామః అనయా హీనః ఆత్మనః దేహం ధారయతి యత్ దుఃఖేన నావసీదతి యత్ ప్రభుః దుష్కరం కురుతే|| తాం అసితకేశాంతామ్ శతపత్రనిబేక్షణాం సుఖార్హాం ఇమామ్ దుఃఖితాం దృష్ట్వా మమ మనః అపి వ్యథితం||

క్షితిక్షమా పుష్కరసన్నిభాక్షీ రాఘవ లక్ష్మణాభ్యామ్ రక్షితా సా వికృతేక్షణాభిః రాక్షస్సీభిః వృక్షమూలే సంరక్ష్యతే సంప్రతి|| హిమమహత నళిని ఇవ నష్టశోభా వ్యసనపరంపరయా నిపీడ్యమానా జనకసుతా రహితా చక్రవాకీ ఇవ కృపణాం దశాం ప్రపన్నా||

హిమవ్యపాయేన పుష్పావనతాగ్రశాఖః అశోకాః అభ్యుత్థితః నేకసహస్రరశ్మిః శీతరశ్మి
చ అస్యాః దృఢం శోకం జనయంతి స్మ||

ఇతి ఏవం బలీ హరీణాం వృషభః కపిః అర్థం ( సీతాం) అన్వేక్ష్య ఇయం సీతా ఇతి ఏవ వినిష్టబుద్ధిః తస్మిన్ శింశుపా వృక్షే సంశ్రిత్య నిషసాద||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే షొడశస్సర్గః||

||om tat sat||